Mak polny jest rośliną należącą do rodziny makowatych, które początkowo były do zaobserwowania w Europie i Azji, na ten moment rozprzestrzeniła się ona na ogromną skalę i spotkać ją można także między innymi w Afryce Północnej i Australii. Mak polny jest dla Polski pospolitą i wszystkim znaną rośliną, występuje na terenie całego kraju, uznaje się, iż pojawił się on na polskiej ziemi 5500 lat p.n.e.
Jak wygląda mak polny?
Maki są wysokimi, osiągającymi nawet 70cm długości roślinami, z pojedynczymi kwiatami, których średnica może wynieść nawet 10cm, ich płatki są cieniutkie i intensywnie czerwone – w tym najpopularniejszym wydaniu. U podstawy maków zauważyć można charakterystyczną, czarną plamę, w tym samym kolorze występują liczne pręciki. Owocem kwiatów maku jest makówka, osiągająca długość do około 2 cm, a nasiona maku osiągają jedynie 1mm długości. Łodyga tej rośliny zazwyczaj jest pojedyncza, chociaż zdarzają się przypadki, w których się rozgałęzia, zawsze jednak jest pokryta dłuższymi włoskami. Na niższej części łodygi znajdują się krótkie i mniejsze liście, te na górze są już mocniej rozbudowane. Liście maku polnego mają ostro zakończone krawędzie.
Mak polny – jakie warunki są niezbędne dla tej rośliny?
Mam polny nie należy do wymagających roślin, wręcz przeciwnie, kiełkuje on w bardzo niskich temperaturach i szybko się rozprzestrzenia, przez co jest uznawany za chwasta. Zalicza się go także to roślin ruderalnych, czyli takich, dla których podłoża zmieniane przez człowieka są najkorzystniejszym środowiskiem. Mak polny często zasiedla się w uprawach rzepaku oraz zbóż ozimych.
Mak jest rośliną jednoroczną, jednak jego nasiona utrzymują zdolność do kiełkowania nawet do 40 lat. Rośliny te kiełkują przy bardzo niskich temperaturach, wystarczy im +1°C, są także szczególnie odpornym gatunkiem na wszelkiego rodzaju zanieczyszczenia, w tym gazy i spaliny samochodowe, przez co często spotkać je można przy ulicach i drogach polnych.
Mak polny jest zaliczany do roślin trujących za sprawą znajdujących się w jego soku trującego alkaloidu readyna oraz śladowych ilości papaweryny.
Zastosowanie maku polnego – kiedyś i dziś
Mak polny, mimo, iż uznawany jest za chwasta oraz zalicza się go do roślin trujących posiada wiele cennych właściwości, które wykorzystywane są jako:
1. Rośliny lecznicze – płatki maku polnego mają lecznicze właściwości, które wywołują działania:
- uspokajające,
- powlekające,
- przeciwzapalne,
- przeciwbólowe,
- wykrztuśne,
- nasenne,
- rozkurczowe.
W dawnych czasach napary z maku polnego służyły do pozbywania się kaszlu i stanów zapalnych jamy ustnej, wpływały także na odpowiedni tryb snu oraz na zaburzenia trawienne. W dalszym ciągu nadal wiele osób przyrządza lecznicze napary z płatków maku. Należy ze szczególną ostrożnością zebrać płatki maku i je wysuszyć. Ważne jest, aby uważać żeby płatki nie zostały zgniecione, ponieważ stracą one jakiekolwiek zbawienne właściwości.
Szczególną popularnością cieszy się napar z płatków maku z miodem:
- 2 łyżki suszonych płatków maku,
- miód (według uznania).
Płatki maku zalewamy dwoma szklankami wrzącej wody, po ostygnięciu dodajemy miodu (nie straci on wtedy swoich właściwości). Taki napar pijemy kilka razy dziennie, wspomaga on leczenie górnych dróg oddechowych. Taki sam napar, lecz bez dodatku miodu, możemy stosować w celu złagodzenia do płukania jamy ustnej lub powiek
2. Rośliny jadalne – w czasach starożytnych pąki kwiatów maku były jadane. W dalszym ciągu mak wykorzystuje się także do barwienia napojów i win.
3. Inne:
- barwienie leków, a także płynów do higieny intymnej,
- stosowanie płatków maku do produkcji szminek, farb oraz atramentu o czerwonym kolorze,
- uprawianie maku jako rośliny ozdobnej.
Mak polny – jak pozbyć się niechcianego gościa
Najłatwiejszym sposobem, pozbycia się maków polnych, a zarazem obejmującym większe powierzchnie pól, są opryski bazujące na MPCA – związku chemicznym, szeroko użytkowanym w rolnictwie, który reguluje wzrost chwastów szerokolistnych. Należy jednak z pełną ostrożnością i doświadczeniem dobrać odpowiedni rodzaj środka chwastobójczego zawierającego ten związek, a spryskiwań dokonywać w odpowiednich fazach obróbki ziem rolnych.
Znaczenia symboliczne maku
Pola pełne czerwonych główek maków kojarzą się z klimatem lata, spędzanego u dziadków na wsi, z długimi wieczorami i pięknymi zachodami słońca, jednak jakie znaczenia symboliczne są powiązane z kwiatem maku i z czym kojarzono je dawniej?
W czasach starożytnych maki, ze względu na swoje właściwości narkotyczne i usypiające, kojarzone były z zapomnieniem, z doświadczaniem innych, nierealnych i odległych światów, być może z tego powodu dawniej z kwiatów maku tworzono bukiety, które wykorzystywano w ceremoniach pogrzebowych. Na Rusi mak był wsadzany natomiast do kieszeni osób podejrzewanych o wampiryzm. Uznawano je za chroniące przed czarownicami i z tego samego powodu mak rozsypywany był w wejściach do budynków gospodarczych.
Zalążek tych wierzeń można zauważyć i w dzisiejszych czasach – co roku na stole wigilijnym pojawia się on w postaci kutii lub innych dań, symbolizuje on nie tylko ochronę, ale także odbierany jest jako symbol dostatku, bogactwa i płodności, obecność maku zapewnić ma te dobra na cały kolejny rok. W dawnych, chrześcijańskich legendach, rośliny te miały wykiełkować tam, gdzie spadły krople krwi ukrzyżowanego Jezusa.
W mitologii minojskiej roślina ta była związana z oddawaniem czci bogini maku, natomiast w mitologii greckiej była ona atrybutem Demeter oraz Persefony.
W Kanadzie oraz Wielkiej Brytanii przyjęty został zwyczaj, iż w Dzień Pamięci przypina się sztuczne kwiaty maku, w imię pamięci żołnierzy poległych na wojnach, natomiast w Polsce czerwone maki przyjmują symbol przelanej krwi żołnierzy, którzy stracili życie w bitwie pod Monte Cassino. Nawiązanie to pojawia się w wojskowej piosence pt. „Czerwone maki na Monte Cassino”.
Mak w powiedzeniach, przysłowiach i przyśpiewkach dziecięcych
1. „Cisza jak makiem zasiał”,
2. „Ludzi jak maku, a roboty ani znaku”,
3. „Syp mu na oczy mak”,
4. „Siała baba mak,
nie wiedziała jak,
a dziad wiedział,
nie powiedział,
a to było tak”.
